Biologi

Lonto Wikipedia, ensiklopedia pereyi bahasa Hulontalo

Biologi uwito delo ilmu hayati butiye kajian liyo ode tumulo-tumulo  wau organisme tumulo. Maso-maso tiyo struktur liyo, fungsi liyo, wau tumu-tumulo.[1] Evolusi popona’o wau taksonomi liyo. Ilimu biologi canggi mosilita lo ilimu wuto’o damango da’a, eklektik, lonto daadata cabangi wau sub disiplin liyo. Wanu lo ta daadata ngaamila cabangi lo ilimu biologi poposatuwa liyo to silita awali u mongaturu nga’amila penelitian biologi, delo konsep lo sel, gen, wau evolusi. Sel ilakuwa liyo malali tuwewu dasari tumu-tumulo. Gen ilakuwa liyo malali tuwewu dasari mopoturungi, wau evolusi poposilita liyo malali mekanisme u mosorongi malali spesies bohu. Wanu uwewo, ode tumu-tumulo tingga parcaya mowali mayi oluwo tabe’ati konsumsi. Lo ubawa energy wau regulasi u modaha kestabilan wau vitalitas kawasa to delomo batanga.[2]

Subdisiplin biologi popo’arti liyo lonto skala organisme u pilobalajari liyo lonto jenis organisme u pilobalajari mayi, wau metode u pilopohuna liyo mopolaajari liyo.[3]

Biokimia mopobaalajari kimia tumu-tumulo

  • Biologi molekuler mopotuwawu ode interaksi lonto molekul biologis
  • Botani mopobaalajari biologi pilomulo
  • Biologi seluler meneliti tuwewu dasari nga’amila daasari tumu-tumulo, uwitolo sel.
  • Fisiologi mopobaalajari fungsi fisik wau kimia jaringan otak wau sistem organ ode tuwewu organisme.
  • Biologi evolusioner meneliti proses u mopohasili daadata hayati liyo wau ekologi mopobaalajari interaksi lonto organisme wau popomeya liyo

Tingga ta motota do delomo bidangi biologi he tanggula liyo ahli biologi, biologiawan wau biologi

Sojara[boli'a | boli'a bungo]

Mopotanggula biologi butiye lonto bihu to delomo bahasa yunani bioc. Bios-, arti liyo “tuumulo” wau diluhengo liyo lo –logia, arti liyo “ilimu”.[4] Rupa latin lonto bihu boyito (biologi) mulo-mulo pilopohuna liyo li Linneaeus (Carl yonLinne) to delomo karya liyo u tilangggula liyo Bibliotheca botanicato tawunu 1736. Bihu boyito pilopohuna liyo ulangi to tawunu 1766 le Michael Christoph Hanov to delomo tuladu liyo u tilanggula liyo Philosophiae naturalis sive physicae: tomus III, continens geologian, biologian, phytologian generalis. Pilopoarti liyo to bahasa german butiye Biologie. Mulo-mulo yilo kaluwari mayi to delomo karya pilopoarti liyo le Linnaeus to tawunu 1771. To tawunu 1797, Theodor Georg August Roose mopohuna istilah boyito to delomo buku lio todi muka tilanggula liyo Grundzüge der Lehre van der Lebenskraft. Karl Friedrich Burdach to tawunu 1800 mopohuna istilah butiye to arti kikino, malali penelitian lo tau lonto sudut pandang morfologis, fisiologis, wau psikologis (Propädeutik zum Studien der gesammten Heilkunst). Istilah butiye to delomo arti modern bohu to delomo buku Biologie, oder Philosophie der lebenden Natur (1802–22) u tiluladu le Gottfried Reinhold Treviranus.to delomo buku boyito tutuladu.[5]

“objek penelitian olami butiye lonto daadata bentuk wau perwujudan tumulo keadaan wau adati u mongaturu fenomena boito. Wau sababu liyo ilimu u mamasowa ode objek boito tilanggula lami biologi (Biologie) wanu dila doktrin tumulo [Lebenslehre].

Cabangi lo biologi[boli'a | boli'a bungo]

Ilimu lo biologi hemo cakupi bidang akademik liyo luasi, wau pandangi ilimu mandiri liyo. Berikut cabangi-cabangi lo ilimu biologi[6]:

  • Aerobiologi – mopobaalajari partikel organik di udara
  • Agrikultur – mopobaalajari proses lo produksi hasil panen, wau terapan liyo
  • Anatomi – mopobaalajari bentuk, wau fungsi lo tumu-tumulo, hewan, wau organisme lain (terutama manusia)
  • Arachnologi – mopobaalajariarachnida
  • Astrobiologi – mopobaalajarievolusi, distribusi, wau masa depan lo kehidupan di alam semesta— wau sebuti eksobiologi, eksopaleontologi, dan bioastronomi
  • Biofisika – mopobaalajari proses biologis dalam kerangka fisika, dengan menerapkan teori, dan metode yang secara tradisional digunakan dalam ilmu fisika
  • Biogeografi – mopobaalajari persebaran spesies dalam konteks keruangan, dan waktu
  • Bioinformatika – guna lo teknologi informasi to penelitian, kumpuliyo, wau menyimpan data genomik atau data biologis lainnya
  • Biokimia – mopobaalajari reaksi kimia liyo perlukan kehidupan agar tetap berfungsi, biasanya pada tingkatan daasari uwito sel
  • Biologi bangunan – mopoteliti lingkungan hidup di dalam ruangan

Referensi[boli'a | boli'a bungo]

  1. https://media.neliti.com/media/publications/175557-ID-biologi-sains-lingkungan-dan-pembelajara.pdf
  2. Susilawati dan Bachtiar, N. 2018. http://repository.uin-suska.ac.id/26091/1/Buku%20Biologi%20Dasar%20Terintegrasi.pdf . Pekanbaru: Kreasi Edukasi. hlm. 1. ISBN 978-602-6879-99-8.
  3. "webersci.org". web.archive.org. 2013-10-05. Archived from the original on 2013-10-05. Diakses tanggal 2021-04-19. 
  4. "Who coined the term biology? - topics.info.com". web.archive.org. 2013-05-09. Archived from the original on 2013-05-09. Diakses tanggal 2021-04-19. 
  5. Richards, Robert J. (2002-12). The Romantic Conception of Life: Science and Philosophy in the Age of Goethe (dalam bahasa Inggris). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-71210-9. 
  6. "Branches of Biology - Biology Online Dictionary". Biology Articles, Tutorials & Dictionary Online (dalam bahasa Inggris). 2019-10-07. Diakses tanggal 2021-04-19.