Boni'a

Binte Boni'a

Boni'a de'uyito yito tala tuwawu tayadu binte tutu lo Hulontalo. Binte botiye biasa hepomulo lo tawu hepomeengila to ileengi dabo ma tilola lo tawu sababu ma woluwo binte hibrida u molinggahu tutumuliyo. To tawunu 1980-an binte botiye ma didu'u ta hipopomulowa wawu ma ilanggapu ma lopunungo. Leembo'a Gorontalo Berkebun lo'otapumayi bibit lo binte botiye to balai benih BKPPIJ Provinsi Gorontalo wawu ma pilopohala'iyo lonto u mopulo botu bibitliyo.

Tuwoto binte boni'a

Botu lo binte Boni'a lakuliyo molalahu wawu lamuto hi dala-dalala to tiyongowa lo panggohiyo. Panggohu binte Boni'a lakuliyo lamuto wawu wahu'ente. Binte boni'a ma mowali aalolo, tenehulo, talabelo meyalo tibanggalo wonu ma uumuru 60 (wolomo pulo) huyi. Tuwotiyo bilehelaa to huwo'o binte ma yilololante meyalo ma lohengu. Wonu ma uumuru 70 (pitu lo pulu) huyi binte boni'a ma mohengu wawu ma mowali tipuwolo meyalo totobulo to bungoliyo.