Gen

Lonto Wikipedia, ensiklopedia pereyi bahasa Hulontalo
Contoh Gen

Gen (londo bahasa Belanda: gen) uyito-yito unit pewarisan watade uwolo organisme tumu-tumulo.[1] Huhutu fisikliyo uyito-yito urutan DNA u melekat to tuwawu protein, polipeptida, mealo seuntai RNA u pungsi uwolo organisme u woluo oliyo. Batasan modern gen uyito-yito tuwawu lokasi tertentu to genom u berhubungan wolo pewarisan watade wau mowali popoayito lo pungsi odelo regulator (pengendali), sasaran transkripsi, mealo peran-peran fungsional lainnya.[2][3] Upohuna "gen" modelomo percakapan sehari-hari (misalnya "gen cerdas" mealo "gen laku rambut") layito makusuduo ode alel: tulaoto variasi u tersedia ole tuwawu gen. Openu ekspresi alel mowali serupa, tau lebe layito mopohuna istilah alel ode ekspresi gen u wolo fenotipik berbeda.

Gen berguna mamopolaahe tombaango genetik wolo pengkodean protein to toonu molandu watade fisik u mapopolahu lo tau panggola ode walilio.[1]

Sojara[boli'a | boli'a bungo]

Gregor Mendel lo berspekulasi pasali woluo oliyo tuwawu bahan u terkait wolo tuwawu watade mealo karakter to delomo wawa'o tuwawu individu u mowali popowarisio londo tuwawu generasi ode generasi de'uyito-yito oliyo. Tio molaapali oliyo, "faktor" ole Hugo de Vries, konsep u serupa tiyo namakan pangen (baca: pan-gen). Dipo mobaca tuladu Mendel, De Vries mopopatata pangen odelo "partikel kecil u mewakili tuwawu penciri terwariskan". Wilhelm Johannsen lapata'o menyingkatnya odelo gen duluwo pulo taawunu lapata'o.[4] To 1910, Thomas hunt Morgan mopobilohe uyito-yito gen dutu-dutu to kromosom. Lapatio, yiloali 'perlombaan' mola mo'otapu substansi u mowali gen. Dadaata penghargaan nobel u lapata'o lodehu to peneliti u terlibat modelomo subjek botiya.

To sa'ati boito DNA malolotapu wau otawa bo mota to kromosom (1896), dabo tau dipo mongotota uyito-yito DNA terkait wolo gen. Melalui ponolitian Oswald Avery ode bakteri pneumococcus (1943), wawu Alfred Hershey wau Martha Chase (publikasi 1953) wolo pirus bakteriofag T2, barulah tau motota uyito-yito DNA uyito-yito bahan genetik.

Struktur gen[boli'a | boli'a bungo]

To sel eukariot, gen terdiri mondo:[4]

  • domain regulasi inisiasi transkripsi, u terdiri dari wolota uwewo mondo: jeejeri GCCACACCC, ATGCAAAT, kotak GC, kotak CCAAT wawu kotak TATA.
  • intron
  • ekson, moali area kodikasi protein u mowali ditranskripsi wolo ovverlapping mealo nonoverlapping, odelo contoh to kode wolo tolo jeejeri nukleotida AUU GCU CAG mealo bacaa wolo overlapping odelo AUU UUG UGC GCU CUC CAG.[4]
  • domain regulasi pulito transkripsi.

Ekspresi gen[boli'a | boli'a bungo]

Proses penyeleksian mRNA.

Ekspresi gen uyito-yito proses to toonu kode-kode tombaango u ma'o to gen boli'o mowali protein-protein, u beroperasi bo to delomos sel. Ekspresi gen terdiri mondo duluwo tahap:[4]

  1. Transkripsi, proes lo pembuatan salinan RNA.
  2. translasi, proses sintesis polipeptida u spesifik to delomo ribosom.

Proses transkripsi DNA mowali mRNA wau translasi mRNa moali ngobotu polipeptida pole dogma sentral. Dogma sentral na'o-na'o to prokoriat wau eukariat. Dabo to eukariot woluo tahap tambahan u yilowali to wolota transkripsi wau translasi u pole tahap pre-mRNA. Tahap pre mRNA uyito-yito ode momili mRNA u ma dikirim lumuala nukleus ode ditranslasikan to ribosom. Ekson mowali mRNA u ma dikirim lumuala nukleus ode ditranslasikan, hiambola intron mowali mRNA u ma dikirim mawoluo mai to delomo nukleus sababu konungkinan mRNA boito mamotitihutu protein u diila fungsional (diila hunawa) wonu ditranslasikan. Intron lapata'o ma terurai mohualinga mota motitihutu rande mRNA bohu.[4]

Motota poli uyito-yito ngoolo totala u pole mutasi mowali yiloali to proses ekspresi gen botia.[4]

Referensi[boli'a | boli'a bungo]

  1. 1,0 1,1 Media, Kompas Cyber (2020-10-31). "Gen: Pengertian, Fungsi, dan Simbol-Simbolnya". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2021-04-21. 
  2. Pearson, Helen (2006-05-01). "What is a gene?". Nature (dalam bahasa Inggris). 441 (7092): 398–401. doi:10.1038/441398a. ISSN 1476-4687. 
  3. Pennisi, Elizabeth (2007-06-15). "DNA Study Forces Rethink of What It Means to Be a Gene". Science (dalam bahasa Inggris). 316 (5831): 1556–1557. doi:10.1126/science.316.5831.1556. ISSN 0036-8075. PMID 17569836. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Griffiths, Anthony JF; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M. (2000). "Genes as determinants of the inherent properties of species". An Introduction to Genetic Analysis. 7th edition (dalam bahasa Inggris).