Gorontalo

Lonto Wikipedia, ensiklopedia pereyi bahasa Hulontalo
Provinsi Gorontalo
(GTO)
Hulontalo
Bendera
Bendera
Lambang
Lambang
Kantor Gubernur Provinsi Gorontalo
Julukan: "Bumi Serambi Madinah", "Bumi Para Sastrawan" dan "Bumi Maleo"
Semboyan: Aadati hula-hula to Sara', Sara' hula-hula to Kuru'ani (Adat bersendikan Syara', Syara' bersendikan Al-Quran)
Hari jadi 5 Des. 2000[1]
Dasar hukum Undang-Undang Nomor 38 Tahun 2000
Ibu kota Gorontalo
Kota besar lainnya Kota Gorontalo
Area
 - Total luas 12.435 [2] km2
 - Latitude 0º 19' - 0º 57' LU
 - Longitude 121º 23' - 125º 14' BT
Populasi (2016)
 - Total 1.133.237[3]
 - Kepadatan 88/km2
Pemerintahan
 - Gubernur Rusli Habibie
 - Wagub Idris Rahim
 - Ketua DPRD Paris RA. Jusuf
 - Sekda Winarni Monoarfa
 - Kabupaten 5
 - Kota 1
 - Kecamatan 77
 - Kelurahan 735
APBD (2015) Rp1.419.850.510.742,25 [4] (total)
 - PAD Rp318.172.267.527,25 [4]
 - DAU Rp845.395.651.000,00 [4]
 - DAK Rp60.343.000.000,00 [4]
Demografi
 - Etnis Gorontalo (90%), Suku Suwawa, Suku Bolango, Suku Atinggola, Mongondow
 - Agama Islam 97.38%
Kristen Protestan 1.94%
Hindu 0.37%
Katolik 0.22%
Buddha 0.08%
Konghucu 0.01%[5]
 - Bahasa Bahasa Gorontalo, Bahasa Suwawa, Bahasa Atinggola, Bahasa Indonesia
Zona waktu WITA (UTC+8)
Lagu daerah Hulontalo Lipu'u
Rumah tradisional Bantayo Poboide
Senjata tradisional Bitu'o, Sabele
Situs web www.gorontaloprov.go.id

Gorontalo yito tala tuwawu lo provinsi to pulau Sulawesi, Indonesia, yilobu'a mayi lonto provinsi Sulawesi Utara to tawunu 2000, payu Undang-undang Nomor 38 tahun 2000, tanggal 22 Desember 2000. Ibukota lo provinsi Gorontalo to Kota Gorontalo. To'u dipo lowali Provinsi, Gorontalo taya-tayade duluwo, Kabupaten Gorontalo wawu Kotamadya Gorontalo to tibawa lo pemerintaahan Provinsi Sulawesi Utara. Provinsi Gorontalo toliliyo "Kota Serambi Madinah", wawu sloganliyo "Adat bersendikan Syara', Syara' bersendikan Kitabullah". Provinsi Gorontalo dudutuliyo to tilayo lo pulau Sulawesi, to 0° 19′ 00” - 1° 15′ 00” LU (Lintang Utara) wawu 121° 23′ 00” - 123° 43′ 00” BT (Bujur Timur). Tanggaliyo 12.435 km².

Etimologi[boli'a | boli'a bungo]

Tahe Gorontalo asaliliyo lonto tahe Hulontalo, wawu tahe hulontalo lohihilawo odiyamola asaliliyo:

  • Hulontalangiyo, lipu to pohala'a tuwawu, hetanggulaliyo olo Hulontalo.
  • Hua Lolontalango, tawu lo goa ta na'o mota, na'o mayi.
  • Hulontalangi, ma'analiyo laba-laba tutu molamahu.
  • Hulua lo tola, ma'analiyo hulu'a u hepomota lo tola.
  • Pongolatalo meyambo puhulatalo, ma'analiyo taambati lo tuwawu hepohulatato.
  • Hu'idu Telu, ma'analiyo hu'idu mohelu totolu.
  • Hunto, taambati tuwawu u layito he otambowa lo taluhu.

Odito mola asali lo tahe Hulontalo wawu tahe Gorontalo. Tahe Hulontalo wonu polo'iya lo tawu lo Walanta tingohiyo wawu tuladiyo mali "Holontalo". Utiye woluwo tula-tulade to buku u pilohutu lo tawu lo Jerman te Wilhelm Joest, ta pernah lo leleyangi mayi ode Hulontalo to taawunu 1879-1881 to delomo bukuliyo, Das Holontalo: Glossar und grammatische Skizze; ein Beitrag zur Kenntniss der Sprachen von Celebes, Berlin 1883.

Sojara[boli'a | boli'a bungo]

Moturuti mota sojara, madala lo Hulontalo ma woluwo 400 lotawunu yilalu mayi. Kerajaan Suwawa ma woluwo to abad 8 masehi. Ma yilotapuliyo makam lo olongiya to bihu dutula lo Bulawa. Ngophiya ma'o leeto ma yilotapuliyo olo makam lo olongiya Suwawa to huludu dutula lo Bune, makam olongiya Moluadu (tala ngota lo olongiya Suwawa) wolo makam lo dile wawu wala'iyo. To uwewo liyoma'o leeto, woluwo situs prasejarah, Situs Oluhuta tangguliyo, bukti bahwa madala lo Hulontalo mawoluwo peradaban to masa yilalu mayi. Kota Gorontalo ma lowali tala tuwewu lo kota panggola to pulau Sulawesi ngopohiya lo Makassar, Pare-pare wawu Manado. Kota Gorontalo to'u mulololiyo mayi ma lowali ambuwa lo'u pilololade lo agama Isilamu to Indonesia tayadu pobbutuwa mato lo dulahu monto Ternate, Gorontalo wawu Bone.

Bilulo'a lo kerajaan Gorontalo bungaliyo to kelurahan Hulawa, kecamatan Telaga masatiya, to biihu dutula lo Bolango. To masa lo pemerintahan Sultan Botutihe hulu pemerintahan pilintaliyo lonto kelurahan Tuladenggi kecamatan Dungingi ode tambati to woolotaliyo lo kelurahan Biyawa'o wawu kelurahan Limba B.

Sipatana[boli'a | boli'a bungo]

Sipatana lo Provinsi Gorontalo delo odiyamola:

Tilayo Laut Sulawesi
Huliyaliyo Teluk Tomini
Otolopa Kabupaten Parigi Moutong wawu Kabupaten Buol, Provinsi Sulawesi Tengah
Pobbutuwa Kabupaten Bolaang Mongondow Utara wawu Bolaang Mongondow Selatan, Provinsi Sulawesi Utara

Tayadu lipu[boli'a | boli'a bungo]

Provinsi Gorontalo taya-tayade 5 (limo) lo kabupaten wawu 1 (tuwawu) kota:

Kabupaten/Kota Ibukota Kecamatan wawu Desa Luas Wilayah (Km²) Prosentase (%) Dasar Hukum
Kabupaten Boalemo Tilamuta 7/82 1.735,93 14,51 UU No.50 Tahun 1999
Kabupaten Gorontalo Limboto 18/169 2.207,58 18,45 UU No.29 Tahun 1959
Kabupaten Pohuwato Marisa 13/81 4.291,81 35,86 UU No.6 Tahun 2003
Kabupaten Bone Bolango Suwawa 18/187 1.889,04 15,78 UU No.6 Tahun 2003
Kabupaten Gorontalo Utara Kwandang 11/123 1.777,03 15,78 UU No.11 Tahun 2007
Kota Gorontalo - 9/50 66,25 0,55 UU No.38 Tahun 2000

Tuwango lipu[boli'a | boli'a bungo]

Hasili lo Sensus Penduduk tawunu 2011, tuwango lipu to Provinsi Gorontalo 1.062.883 jiwa, mongolola'i 534.027 jiwa, mongobuwa 528.856 jiwa. Pertumbuhan penduduk 2,00 persen/tahun.

Tawunu 1990 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Daata lo tawu 715.508 830.184 855.057 881.057 896.004 909.083 941.444 960.335 972.208 983.952 1.040.164 1.062.883

Daputari lo Gubernur[boli'a | boli'a bungo]

No Gubernur Mulai Jabatan Akhir Jabatan Prd. Ket. Wakil Gubernur
Tursandi Alwi
16 Februari 2001
10 Desember 2001
1 Fadel Muhammad
10 Desember 2001
17 Januari 2007
1
17 Januari 2007
21 Oktober 2009
2
2 Berkas:Gusnar Ismail.jpg Gusnar Ismail
26 Oktober 2009
16 Januari 2012
Tonny Uloli
(2010—2012)
3 Rusli Habibie
16 Januari 2012
16 Januari 2017
3
Zudan Arif Fakrulloh
28 Oktober 2016
16 Januari 2017
30 Januari 2017
[ket. 6]
30 Januari 2017
12 Mei 2017
[ket. 7]
(3) Rusli Habibie
12 Mei 2017
Petahana
4
  1. Pejabat Gubernur, Dilantik oleh Mendagri dan Otonomi Daerah Surjadi Soedirdja
  2. Pasangan Ir. Fadel Muhammad dan Ir. Gusnar Ismail MM adalah pasangan Gubernur-Wakil Gubernur periode 2001-2006
  3. Diangkat menjadi gubernur karena Fadel Muhammad diangkat sebagai Menteri Kelautan dan Perikanan RI
  4. menjalani cuti kampanye periode 28 Oktober 2016 s.d 11 Februari 2017
  5. Pelaksana tugas Gubernur, Dilantik oleh Mendagri Dalam Negeri Tjahjo Kumolo
  6. Masa jabatan Rusli Habibie habis pada 16 Januari 2017
  7. Sebagai Penjabat Gubernur, Dilantik oleh Mendagri Dalam Negeri Tjahjo Kumolo


Referensi[boli'a | boli'a bungo]

  1. ANTARA Gorontalo: HUT Provinsi Gorontalo Ditetapkan 5 Desember
  2. Gorontalo Dalam Angka 2014
  3. "Gorontalo Dalam Angka 2016"". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2017-08-08. Diakses tanggal 2018-09-02. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Lampiran I Peraturan Daerah Provinsi Gorontalo Nomor 15 Tahun 2014
  5. "Gorontalo Dalam Angka 2016"". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2017-08-08. Diakses tanggal 2018-09-02. 
  6. Hari. "Wawancara Gubernur Gorontalo Fadel Muhammad: Ide Brilian Yayasan Damandiri" (PDF). Gemari. Gorontalo: Gemari, pilobaca 8 Maret 2016. Diarsipkan dari versi asli (PDF) tanggal 2016-03-08. Diakses tanggal 2019-01-20. 

Pranala luar[boli'a | boli'a bungo]