Makhluk hidup

Lonto Wikipedia, ensiklopedia pereyi bahasa Hulontalo
Hierarkiliyo klasifikasi biologi lo makhluk hidup.

Makhluk hidup mealo Organisme (londo bahasa Yunani: organismos) to delomo ilimu Biologi uyito-yito timi'idu entitas individual u mopobunula sifat-sifat tutumulo. Organisme olo mowali pole odelo mai "bentuk kehidupan".[1]

Organisme diklasifikasikan huta-huta'a taksonomi mowali kelompok-kelompok odelo binatangi, tumbuhan, wau fungi u multiseluler, mealo mikroorganisme uniseluler odelo protista, bakteri, wau arkea.[2]

Etimologi[boli'a | boli'a bungo]

Istilah "organisme" (londo bahasa Yunani: ὀργανισμός, organismos, londo ὄργανον, organon, uwito "instrumen, alat, organ indera, mealo penangkap")[3] u bungaliyo muncul to delomo bahasa Enggeleti to taawunu 1703. La'iya botia berhubungan turusi wolo istilah "organisasi". Woluo tradisi haya'o modelomo mongarati organisme odelo makhluk u mongaaturu batanga tutuwawu, setidaknya to kritik penghakiman taawunu 1790 karya Immanuel Kant.[4]

Definisi[boli'a | boli'a bungo]

Tuwawu organisme mowali didefinisikan odelo kumpulan molekul u berfungsi wolo keseluruhan (kurang lebih stabil) u mopobilohe sifat-sifat tutumulo. Definisi to kamus poalilo lebe motanggalo, mopohuna frasa odelo "struktur tumu-tumula wolo olo, odelo tumbuh, binatangi, fungi, mealo bakteri u mambo tilumumula wau mongo'ala Biak".[5] Dadata definisi u mengecualikan pirus wau komungkinan huhuto tutumulo non organik huhutu lo manusia sababu pirus bergantung to masina biokimia sel inang ode bereproduksi.[6] Superorganisme uyito-yito organisme u terdiri mondo dadaata individu u mokalaja sama adelo unit fungsional mealo sosial tunggal.[7]

Struktur[boli'a | boli'a bungo]

Ngo'aa'ami organisme tersusun yitato unit struktural u pole sel; ngoolo organisme bo odelo sel tunggal (uniseluler) wau u uwewo woluo dadaati unit (multiseluler). Organisasi multiseluler mowali mengkhususkan sel-selnya mota mohutu pungsi tertentu. Kumpulan sel-sel boyito tangguliyo "jaringan", wau to binatangi, jaringan botiya tayadu moali wopato kelompok duduta'a de uyito-yito epitelium, jaringan syaraf, jaringan tapu wau jaringan buhu. Ngoolo jenis jaringan mokalaja sama to'u huhutu organ ma'o mo'otapo pungsi tertentu (madelo putu u momomba duhu mealo alipo odelo labuto uwolo lingkungan). Pola botia berrlanjut ode lenggota u lebe molanggato, ngoolo organ motitihutu sistem organ odelo sistem reproduksi wau sistem lo poncornaan. Dadaata organisme multiseluler woluo ngoolo sistem organ, u berkoordinasi ode memungkinkan tutumulo.[8]

Woluo duluwo jenis sel, de'uyito-yito eukariotik wau prokariotik. Sel prokariotik biasaliyo tunggal, hiambola sel eukariotik biasaliyo lotapu to organisme multiseluler. Sel prokariotik diila woluo membran bungo sambe DNA-liyo diila woluo pembatas; sel eukariotik woluo membran bungo.[9]

Ngo'aa'ami sel woluo ngoolo karakteristik serupa:[9]

  • bereproduksi wolo cara momuta'a batanga (pembelahan biner, mitosis, mealo meiosis)
  • mopohuna enzim wau protein uwewo u disandi ole gen to DNA wau pohutuo melalui perantara RNA duta wau ribosom.
  • bermetabolisme, termasuk mohama bahan baku, momongu komponen sel, momoli'a energi, molekul wau momuli produk sampingan.
  • menanggapi rangsangan eksternal wau internal odelo boli'a lo suhu, pH, mealo lenggota nutrisi.
  • woluo membran tudu sel u tersusun yitato protein wau lipida dwilapis, tuango sel terkandung to delomo membran boyito.

Referensi[boli'a | boli'a bungo]

  1. Media, Kompas Cyber (2019-12-22). "Makhluk Hidup: Definisi, Ciri, dan Klasifikasinya". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2021-04-22. 
  2. A dictionary of biology. Internet Archive. Oxford ; New York : Oxford University Press. 2008. ISBN 978-0-19-920462-5. 
  3. "Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, ὄργανον". www.perseus.tufts.edu. Diakses tanggal 2021-04-22. 
  4. Kant I., Critique of Judgment: §64.
  5. "organism". Chambers 21st Century Dictionary (edisi ke-online). 1999.
  6. "organism". Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 2nd ed. 1989.
  7. Kelly, Kevin (1994). Out of control : the new biology of machines, social systems, and the economic world. Internet Archive. Reading, Mass. : Perseus Books. ISBN 978-0-201-48340-6. 
  8. "Mengenal Fungsi Sel Beserta Ragam Strukturnya, Pelajari Lebih Lanjut". merdeka.com (dalam bahasa Inggris). 2020-08-27. Diakses tanggal 2021-04-22. 
  9. 9,0 9,1 Media, Kompas Cyber (2020-11-26). "Perbedaan Sel Prokariotik dan Sel Eukariotik". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2021-04-22.